Historia ogrodów cz.1 - Starożytność

W XII w. p.n.e. Grecy zapoczątkowali pierwszą epokę historyczną dzisiejszej Europy – starożytność. Dzięki wielu odkryciom archeologicznym możliwe jest dokładne opisanie cech charakterystycznych kultury greckiej, która powstawała w ciepłym i słonecznym klimacie Morza Egejskiego.

Pomimo niewielkiej ilości żyznych gleb na tym górzystym terenie starożytni Grecy w znaczny sposób przyczynili się do rozwoju sztuki ogrodowej. Ich świątynie i teatry były zwyczajowo budowane w architektonicznie atrakcyjnych miejscach, gdzie doceniano ich walory sceniczne oraz zachwycające widoki. Już wtedy ogrody miały być barwne, dobrze skomponowane, geometrycznie przemyślane. Grecy zapoczątkowali także pierwsze badania nad roślinami, co stworzyło podwaliny dla rozwoju botaniki. Pierwsi greccy zielarze dostrzegli właściwości lecznicze wielu roślin i regularnie włączali je w swoje uprawy, co naturalnie miało wpływ na kształtowanie się ówczesnych ogrodów.

Starożytni Grecy, pomimo poczucia własnej tożsamości i wyższości względem obcych, nie tworzyli państw charakterystycznych dla znanych nam pojęć. W ówcześnie doskonały sposób rozwijali miasta, będące miejscami pierwotnych siedzib na ufortyfikowanych wzgórzach . Urbanistyczne rozplanowanie państw-miast (polis) dzieliło teren według określonego modułu. Wokół starannie zakomponowanych budowli i placów publicznych, pełniących rozmaite funkcje społeczno-polityczne, znajdowały się dzielnice mieszkalne zamieszkiwane głownie przez bogatych, wykształconych i wpływowych obywateli. Całość zabudowań otoczona była murem obronnym, za którym znajdowały się pola uprawne oraz ogrody. Same działki mieszkalne, podzielone w kształt prostokąta o niewielkiej powierzchni, początkowo były przeznaczone na sady i ogrody, później w całości je zabudowywano. Ze względu na nieustanny brak wody, tylko najzamożniejsi mieszkańcy miast posiadali nieliczne, małe ogródki przy swoich siedzibach. W celu dekorowania domów (wnętrz i elewacji) oraz posągów bóstw Grecy uprawiali ozdobne rośliny, trzymane w pojemnikach, do których wodę doprowadzano kanałami nawadniającymi. Naczynia te były zdobione w ten sam sposób co ściany budynków – ornamentami o tematyce florystycznej. Przedstawiały drzewa, krzewy, kwitnące rośliny oraz warzywa, które w tym czasie uprawiano: lilie (Lilium sp.), kosaćce (Iris sp.), róże (Rosa sp.), granaty (Punica sp.) czy mirty (Myrtus sp.). Dzięki temu możemy jeszcze więcej powiedzieć o życiu ówczesnych właścicieli ogrodów. Palmy daktylowe (Phoenix dactylifera) utrwalone na naczyniach minojskich świadczą przykładowo o intensywnej wymianie handlowej z Egiptem.

Innym źródłem informacji o ogrodach greckich są poematy Homera z VIII w p.n.e. Jeden z utworów opisuje ogród Laertesa, ojca Odyseusza oraz króla Faeków Alkinoosa. W pierwszym ogrodzie, otoczonym żywopłotem, rosły drzewa owocowe posadzone w regularne rzędy, winorośl i warzywa. Drugi ogród użytkowy, mający podobny charakter, składał się z sadu, w którym rosły grusze (Pyrus sp.), figi (Ficus sp.), jabłonie (Malus sp.), granaty (Punica sp.) i drzewka oliwkowe (Olea sp.), winnicy oraz ogrodu warzywnego. Cała przestrzeń ogrodowa znajdowała się wokół pałacu i była szczelnie ogrodzona.

W okresie klasycznym epoki Starożytność w IV w. p.n.e. wykształcił się „z perystylowej architektury sakralnej przestrzenny dom reprezentacyjny”. Był zamknięty od ulicy ścianą z drzwiami wejściowymi, a wewnątrz znajdował się niewielki prostokątny dziedziniec otoczony kolumnadą portyku. Dziedziniec, usytuowany obok różnych pomieszczeń mieszkalnych, był miejscem rozdziału ruchu oraz dekoracyjną ramą. Większość dziedzińców wewnętrznych wyłożona była posadzką kamienną, ozdobioną dodatkowo roślinami w donicach oraz rzeźbami. W niektórych bogatszych i większych domach dziedzińce zapełniano roślinami ozdobnymi i ogródkami kwiatowymi. To pierwsze europejskie ogrody, które utozsamiamy głownie ze Starożytnym Rzymem...

Autor: Beata Dulko